Forum.pl

"De-dolaryzacja jest nieuniknioną konsekwencją zmian w globalnej gospodarce i musimy dostosować się do nowej rzeczywistości". - Christine Lagarde, szefowa Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW).

"Obserwujemy początek dedolaryzacji. Świat szuka alternatyw i jest to wyzwanie dla Stanów Zjednoczonych". Joseph Stiglitz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Dlaczego dolar jest główną walutą rezerwową świata;
• Dlaczego wiele krajów chce pozbyć się dolara w całości lub w części;
• Czy naprawdę możliwe jest pozbycie się dolara;
• Jakie są sukcesy dedolaryzacji?

W ostatnich dziesięcioleciach światowa gospodarka stanęła w obliczu wyzwań, które rodzą pytania o strukturę światowego systemu walutowego. Dezdolaryzacja to nic innego jak odmowa krajów i podmiotów gospodarczych rozliczania się w dolarach. Od czasów II wojny światowej dolar zyskał status dominującej waluty rezerwowej i handlowej na świecie. Rozmowy na temat de-dolaryzacji rozpoczęły się pod koniec lat 90. w związku z tzw. krachem dot-comów i globalnym kryzysem finansowym z końca XXI wieku. Druga fala dyskusji i pewnych działań rozpoczęła się wraz z gwałtownym wzrostem rynku kryptowalut i nałożeniem sankcji w związku z inwazją Rosji na Ukrainę. Polityka ta ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników i ma odpowiednio swoje zalety i wady.


Dlaczego dolar odgrywa tak dużą rolę na świecie?
Pod koniec II wojny światowej gospodarka Stanów Zjednoczonych odpowiadała za 49% światowego PKB i 70% światowej produkcji przemysłowej. Tak imponujące liczby zostały osiągnięte z dwóch powodów: częściowego lub całkowitego zniszczenia innych ośrodków przemysłowych na świecie oraz wzrostu gospodarki dzięki zamówieniom wojskowym itp. W rezultacie USA wykorzystały swoją pozycję i narzuciły skrajnie osłabionym krajom swoje warunki handlowe, których centralnym elementem było rozliczenie w dolarach.

Sytuacja pozostała prawie niezmieniona po ożywieniu światowej gospodarki. Również w tym czasie, ze względu na niestabilność amerykańskiej gospodarki, dolar stał się główną walutą rezerwową.  Nawet teraz gospodarka USA jest silną marką i wielu wierzy w jej stabilność, więc przez wiele dziesięcioleci dolar stanowi ponad połowę rezerw na świecie. Rezerwy są przechowywane w różnych formach, a duża ich część w postaci amerykańskich obligacji skarbowych. Amerykańskie obligacje skarbowe są najpopularniejsze i najbardziej płynne, więc ich posiadanie jest korzystne dla banków centralnych innych krajów, ponieważ w razie potrzeby mogą one szybko sprzedać te obligacje i dysponować pieniędzmi. Według MFW na koniec 2023 r. udział aktywów dolarowych w światowych rezerwach walutowych wynosił 59,17%.

Kiedy i dlaczego pojawiła się idea dedolaryzacji?
Jak wspomniano powyżej, sam pomysł pojawił się po upadku bańki internetowej. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych, wraz z upowszechnieniem się komputerów osobistych i Internetu, pojawiło się wiele firm internetowych, które w oczach inwestorów wydawały się być nowym Klondike. W dniu 10 marca 2000 r. bańka ta pękła. W rezultacie inwestorzy na całym świecie zaczęli obawiać się napompowania nowych baniek i wpływu tych kryzysów na światową gospodarkę. W 2000 r. wielkość gospodarki USA stanowiła jedną trzecią gospodarki światowej, a udział transakcji w dolarach wynosił prawie 70 procent.

Liczby te pokazują dużą zależność reszty świata od USA. Po upadku bańki internetowej w 2000 r. w społeczności ekspertów toczyła się debata na temat dedolaryzacji, mimo że upadek bańki nie miał poważnych konsekwencji dla światowej gospodarki. Eksperci i projektanci obawiali się jednak nie bez powodu, a po 8 latach stało się oczywiste, że mieli rację, ponieważ przyczyna globalnego kryzysu finansowego pochodziła wyłącznie z USA, a inne kraje nie były winne. Poza tym wiele osób pamiętało porzucenie przez USA standardu złota i zawirowania, jakie ta decyzja wywołała. W 2010 r., w związku z rozwojem rynku kryptowalut i entuzjazmem, jaki towarzyszył temu procesowi, z nową energią powrócono do rozmów na temat depolaryzacji.

Istnieją również dwa inne ważne powody dedolaryzacji:

• Wykorzystanie dolara jako narzędzia do nakładania sankcji i wywierania presji na inne kraje stało się źródłem niepokoju dla niektórych państw, co było motywacją do dywersyfikacji rezerw walutowych, zwłaszcza przez Rosję i kraje globalnego Południa;
• Wzrost gospodarczy krajów takich jak Chiny i Indie sprawił, że stały się one ważnymi graczami w globalnej gospodarce. Kraje te chcą zmniejszyć swoją zależność od dolara, woląc używać swoich walut w transakcjach międzynarodowych;
• Cyfrowe waluty banków centralnych. Wprowadzenie cyfrowych walut banków centralnych, takich jak elektroniczny chiński juan, stanowi nowy etap w ewolucji globalnego systemu monetarnego.

Czy dedolaryzacja odniosła sukces?
Pomimo kryzysów spowodowanych dominacją dolara i faktu, że rozmowy o dedolaryzacji trwają od kilku dekad, sukces tej polityki jest bardzo skromny i nie ma żadnej dedolaryzacji pod względem światowych rezerw walutowych.

Oto struktura światowych rezerw walutowych. Jak widać, w 2004 r. dolar stanowił około 55%, podczas gdy pod koniec 2022 r. dolar będzie stanowił 59,17% światowych rezerw walutowych.

Powód niepowodzenia dedolaryzacji
Być może głównym powodem niepowodzenia tego procesu jest atrakcyjność dolara w handlu międzynarodowym. Wszystkie najbardziej podstawowe, a nawet drugorzędne towary są sprzedawane i kupowane za dolary. Ropa, gaz itp. są wymieniane na dolary. Nawet całe kraje o dużych gospodarkach wiążą swoje waluty z dolarem, np. Arabia Saudyjska, Bahrajn, Zjednoczone Emiraty Arabskie i inne w mniejszym stopniu. Co więcej, nawet handel między dwoma krajami trzecimi może odbywać się w dolarach. Na przykład handel między Włochami a Arabią Saudyjską może odbywać się głównie w dolarach i dotyczy to nie tylko Bliskiego Wschodu, ale także innych części świata.

Innym powodem ciągłej dominacji dolara jest potęga USA w innych obszarach, takich jak dyplomacja, technologia, siła polityczno-wojskowa i częściowo kulturowa. Mówiąc prościej, Stany Zjednoczone wykorzystują dźwignię finansową, aby utrzymać status quo. Na przykład grożąc sankcjami, które zdestabilizowałyby kraj, co z kolei mogłoby wywołać niezadowolenie społeczne i zagrozić władzom.

Innym powodem jest brak poważnych kroków ze strony Chin. Ze względu na wielkość chińskiej gospodarki i współzależność Chin i gospodarki światowej, wiele zależy od polityki tego kraju w omawianym procesie. Jednak według eksperta Zoe Liu Zunyuan, powodem takiego zachowania jest to, że Chiny nie chcą i nie mogą obalić dolara jako światowej waluty rezerwowej. Udział juana w światowych rezerwach jest bardzo skromny i wynosi zaledwie kilka procent. Ponadto ponad jedna trzecia chińskich rezerw walutowych jest utrzymywana w amerykańskich obligacjach rządowych. Ważne jest, aby powiedzieć, że są to dane przybliżone, ponieważ dokładne liczby są niejawne.

Stanowisko krajów BRICS
Ogólnie rzecz biorąc, politykę BRICS wobec dolara można scharakteryzować jako umiarkowanie krytyczną. Podczas gdy Indie i RPA nie podjęły żadnych działań przeciwko dolarowi, Brazylia i Rosja promują ideę dedolaryzacji i robią to już drugą dekadę. Rosja w

Prezydent Brazylii Lula da Silva powiedział w zeszłym roku: "Dlaczego nie możemy handlować w naszych własnych walutach?".
Kraje BRICS podpisały umowy walutowe i swapy, które umożliwiły im prowadzenie handlu i inwestycji przy użyciu walut krajowych, z pominięciem dolara. Pomogło to zmniejszyć zależność od dolara w ich zagranicznych stosunkach gospodarczych. Nawiasem mówiąc, przez wiele lat przywódcy krajów BRICS spotykali się i omawiali zasady wspólnej waluty BRICS.

Jedną z zalet takiej waluty uważano za ochronę przed dewaluacją w przypadku wzrostu ceny dolara. Niestety dla BRICS, większość ekonomistów twierdzi, że taka waluta jest zasadniczo niemożliwa ze względu na brak niezależnych banków centralnych we wszystkich krajach, a także brak jednej skoordynowanej polityki pieniężnej. W rezultacie projekt wspólnej waluty BRICS jest zasadniczo pogrzebany z powodu niezdolności krajów BRICS do porozumienia się między sobą i zbudowania silnych i niezależnych instytucji finansowych.

Kolejnym ważnym wydarzeniem jest utworzenie Banku BRICS, oficjalnie znanego jako Nowy Bank Rozwoju (NDB), który został utworzony przez te kraje w celu finansowania projektów infrastrukturalnych i zapewnienia stabilności finansowej. Bank wspiera również wykorzystanie walut krajowych w transakcjach kredytowych.

Dlaczego euro nie będzie w stanie odebrać dominacji dolarowi w nadchodzących latach?
To znacznie prostsze niż w przypadku Brics. Euro jest drugą najpopularniejszą walutą rezerwową po dolarze. Euro stanowi 20 procent światowych rezerw walutowych. Jednak liczba ta prawie nigdy się nie zmienia. W ciągu jednego lub dwóch lat liczba ta może wzrosnąć, a następnie spada i taki cykl trwa przez wiele lat. Ostatecznie udział euro w światowych rezerwach walutowych pozostaje na poziomie 20 procent. Euro nie jest tak popularne, ponieważ w oczach wielu brak wspólnego skarbu państwa i wspólnej giełdy wprowadza dużą niepewność. Oczywiście nie zmieni się to w nadchodzących latach.

Wnioski
Chociaż kilka walut może konkurować z dolarem, w rzeczywistości tylko euro konkuruje z dolarem w światowych rezerwach walutowych. Ze względu na różne problemy, wspólna waluta BRICS jest niewykonalnym projektem przez co najmniej kilka następnych lat. Historycznie rzecz biorąc, po II wojnie światowej system handlu międzynarodowego opierał się na dolarze ze względu na dominację amerykańskiej gospodarki pod koniec II wojny światowej. Od tego czasu niewiele się zmieniło, a dedolaryzację światowego handlu utrudnia kilka poważnych czynników, w tym wysokie koszty zniesienia dolara i zdolność USA do spowolnienia tego procesu dzięki swojej przewadze w sferze technologicznej, dyplomatycznej i wojskowo-politycznej.